آشنائی با قلعه بابک
قلعه جمهور معروف به دژ بابک در 50 کيلومتري شمال شهرستان اهر و در ارتفاعات غرب رود بزرگ قره‌سو قرار دارد؛ منطقه‌اي که به نام کليبر معروف است.
دژ بابک خرمدين بر فراز قله کوهستاني در حدود 2300 تا 2700 از سطح دريا ارتفاع دارد.
قلعه بابک که به نام‌هاي قلعه بابک، دژ بابک، بذ و قلعه جمهور هم معروف است دژ و مقر سردار تاريخي ايران، بابک خرمدين بوده است كه در هنگام قيام بر عليه دستگاه خلافت عباسي در قرن سوم هجري ساخته شده است.
مسافت راه كليبر به قلعه حدود 3 كيلومتر است و به هنگام عبور بايد گردنه‌ها و گذرگاه‌هاي خطرناكي را پشت سر گذاشت.
قبل از رسيدن به دروازه قلعه و ورود به بناي مستحكم دژ بايد از معبري عبور كرد كه به صورت دالاني است و از سنگ‌هاي منظم طبيعي شکل گرفته و تنها گنجايش عبور1 نفر را دارد و دو نفر به سختي مي‌توانند از آن بگذرند.
فاصله اين معبر تا باروي قلعه در حدود 200 متر است و مقابل آن قرار دارد. از همين نقطه است كه صعوبت راه و ابهت خاص اين قلعه رفيع و موقعيت خيره كننده آن بيننده را به اعجاب وا مي دارد.
امتداد بصري معبر در نهايت به دروازه قلعه ختم مي‌شود و دقيقاً در راستاي آن قرار دارد كه باعث مي‌شود ورود هر تازه وارد و سپاهي و غيره از طريق دو برج ديده باني در سمت دروازه ورودي قابل رؤيت باشد.
براي نفوذ به داخل تنها راه ورود دروازه اصلي است و از كوهستان امكان وارد شدن به قلعه وجود ندارد.
با گذر از دروازه ورودي و پشت سر گذاشتن بارو، جهت رسيدن به دژ اصلي بايد از گذرگاهي باريك كه حدود 100 متر صعود از ارتفاع را نيز به همراه دارد گذشت تا به مدخل ورودي قلعه رسيد، مسيري صعب العبور كه از يك سمت مشرف به دره‌اي است با جنگل‌هاي تنك و ژرفايي در حدود 400 متر كه به صورت تيغه و ديواره تا قعر دره ادامه دارد.
در تكيه گا‌ه‌هاي طبيعي اين ديواره‌ها و 4 جهت بنا 4 جايگاه براي ديده‌بان‌ها به صورت نيمه استوانه ساخته شده است. اينها مقر كوه بانيه‌ها و سربازاني است كه هر جنبنده‌اي را تا كيلومترها دورتر، از فراز دره‌ها و كوهپايه‌ها زير نظر مي‌گرفتند.
پس از صعود، براي ورود به دژ اصلي از مدخل ديگري با پلكان‌هايي نامنظم بايد عبور كرد. طرفين مدخل دژ، به وسيله دو ستون كاذب مشخص شده است.
بناي دژ كه دو طبقه و سه طبقه است، پس از ورودي قرار گرفته است و پس از آن تالار اصلي وجود دارد كه اطراف آن را 7 اتاق فرا گرفته است، اتاق‌هايي كه به تالار مركزي را دارند.
در قسمت شرقي دژ تأسيسات ديگري مركب از اتاق‌ها و آب انبارها ساخته شده است؛ سقف آب انبارها با طاق جناغي و گهواره‌اي استوار شده‌اند.
محوطه داخلي آنها نيز به وسيله نوعي ساروج غير قابل نفوذ گرديده و به هنگام زمستان از برف و باران پر شده و در تابستان و هنگام مضايق و محاصره‌ها از آب آنها استفاده مي‌شده است.
در سمت شمال غربي دژ پلكان‌هايي سرتاسري وجود داشته كه اكنون ويران شده و قسمت‌هايي از آن بيرون خاك است و تنها راه صعود به بخش‌هاي مرتفع تر بناست.
از آثار معماري و برخي از سنگ‌هاي زبره تراش و روش چفت و بست سنگ‌ها و ملات ساروج و اندود ديوارها از نوعي گچ و خاك مي‌توان دريافت كه ساختمان اين دژ و قلعه در روزگار اشكانيان و بخصوص ساسانيان ساخته شده است.
اين دژ در قرون دوم و سوم و تا چند قرن پس از آن مورد تعمير و مرمت قرار گرفته و تغييراتي در آن به وجود آمده و الحاقاتي در بنا ايجاد شده است.
اشيا و ابزاري كه از قلعه بابك به دست آمده، سفالينه‌هاي منقوش و لعاب خورده است كه يك دوره استقرار تا اوايل قرن هفتم هجري را نمايش مي‌داد.
همچنين تعدادي سكه مسي كشف شده كه برخي از آنها به علت ساييدگي و زنگ خوردگي فراوان غيرقابل خواندن است و در بين اين سكه‌ها برخي مربوط به اتابكان آذربايجان و هزارسيبان (قرون ششم و هفتم هجري) هستند.
به لحاظ سوق الجيشي موقعيت استقرار بنا بر فراز قله به گونه‌اي ست كه 20 نفر سپاهي قادر بودند هجوم يك سپاه صد هزار نفري را مانع شوند و تلفاتي هم نداشته باشند. چون تير و كمان و اسلحه معمول زمان به سربازان و مستحفظاني كه بر بلندي موضع مي‌گرفتند به جهت بعد مسافت بي تاثير بودند.
قلعه بابک در سال 1345 با شماره 623 در لیست آثار ملی، تاریخی و فرهنگی ایران ثبت شد و مرمت آن از سال 1376 توسط اداره کل میراث فرهنگی آذربایجان شرقی آغاز شد.